گزارشی از کتاب های صنایع دستی - مجله تور مالزی

هنرهای سنتی، مجموعه هنرهای اصیل، بومی و مردمی هر کشور است که ریشه های عمیق و راسخ در اعتقادات، آداب، عادات، رسوم و در مجموع فرهنگ معنوی جامعه دارد. هنرهای سنتی ایران گروهی از هنرهای پرپیشینه کشورمان نظیر صنایع دستی، خط و خوشنویسی، معماری سنتی، موسیقی سنتی، نمایش های سنتی و غیره را شامل می گردد که هر یک برای خود جایگاه خاص و ویژه ای دارد.

صنایع دستی به عنوان یک نشانه از شیوه و سنت زندگی در ایران و هنر سنتی ایران همیشه عنصری موثر در فرهنگ ما بوده است و به عنوان هویت ملی این سرزمین می باشد. آثار به جای مانده از قرن ها پیش، خبر از قدمت و اصالت این هنر-صنعت در ایران می دهد. سفالینه های با ارزش، بافته های پشمی و ابریشمی، قالی و گلیم و سایر آثار صنایع دستی از نام و رسم والایی در دنیا هنر برخوردارند.

بی شک کتاب گنجینه مرحوم محمدمهدی هراتی یکی از برترین ها در حوزه هنرهای سنتی-اسلامی است. گنجینه نخستین کتاب تخصصی علمی پژوهشی در زمینه هنرهای سنتی ایرانی اسلامی است که کتاب اول آن در زمستان سال 88 چاپ شد.

این کتاب کوشش دارد زمینه هایی برای شناخت گنجینه های ارزشمند و مواریث بی بدیل هنرهای ملی ایرانی ـ اسلامی و روشنی بخشیدن به اندیشه و ذوق شیفتگان هنرهای سنتی ایجاد کند تا غبار فراموشی و نسیان را از چهره گهربار این گنج های شایان بزداید.

این کتاب شمارۀ هشتم از فصل نامه گنجینه و دربردارندۀ یازده مقاله علمی و هنری در حوزۀ نگارگری و صنایع دستی ایرانی است.

اولین مقاله با عنوان سفال های ایرانی عصر صفوی از دیدگاه مسافران خارجی نوشتۀ دکتر مهدی محمدزاده است که به آنالیز سفال های صفوی از دیدگاه سیاحان اروپایی و مطالعه تطبیقی یادداشت های هر کدام از آنها در خصوص جنبه های مختلف هنر سفالگری و تأثیر جایگاه اجتماعی سیاحان و نوع مأموریت آنها و نیز نگاهشان به سفال عصر صفوی پرداخته است.

در دومین مقاله تحت عنوان هاله نور در نگارگری سده های پنجم تا هشتم هجری، زهره روح فر بر آن است تا جایگاه نور و تجسم های آن در ذهنیت قوم آریایی و نیز تأثیر آرایۀ پرمعنای هاله نور را در قرون میانی اسلامی بنا بر حکمت رایج یعنی فلسفۀ ایرانی اشراقی تبیین کند.

آنالیز ظروف برنزی دورۀ ساسانی نوشتۀ دکتر سوسن بیانی، دکتر مسعود آذرنوش و مهدی بختیاری سومین مقاله از این مجموعه است که در آن به آنالیز صنعت فلزکاری از زوایای مختلف و مطالعۀ ناشناخته هایی از ظروف برنزی دورۀ ساسانی و ارزیابی تکنیک ساخت و تزیینات و گاهنگاری این آثار پرداخته اند.

مقاله بعدی با عنوان تزیینات و فنون لاله های نوروزی در موزۀ قاجار تبریز از علی اصغر شیرازی و سیده زهرا موسویان به شناخت بیشتر هنر شیشه گری و انواع فنون تزیینی و نقوش رایج در زیباسازی آثار شیشه ای دورۀ قاجار اختصاص دارد.

جایگاه نقوش و نمادهای رایج در ورنی بافی منطقه هوراند عنوان پنجمین مقاله و نوشتۀ شهرزاد ساسان پور است که می کوشد نمادهای مختلف حیوانی، پرندگان، گیاهان و نمادهای هندسی و نقوش رایج در ورنی، یکی از مهم ترین دست بافته های منطقه هوراند واقع در 55 کیلومتری شهرستان اهر استان آذربایجان شرقی را با روش کتابخانه ای و میدانی معرفی کند.

مقاله ششم با عنوان قالی های دورۀ صفویه، موزۀ فرش آستان قدس رضوی اثر مهدیه اکبری مروری است بر بعضی ویژگی های قالی های صفویه و به ویژه سبک اصفهان در قالی در مقام مقدمه ای بر شناسایی این قالی ها در این هنر و صنعت دیرپا در دوره صفویه.

در مقاله هفتم با عنوان تأثیر سرمایۀ فکری در مدیریت فراوری و صادرات فرش دست باف ایران، نویسنده، عبدالله میرزایی، به چگونگی شناسایی و مدیریت صحیح سرمایه های نامشهود در فرایند طراحی و فراوری فرش دست باف ایران پرداخته تا به عنوان مزایای رقابتی تأثیرگذار در بازارهای دنیای به کار برده شوند. آنالیز نسخۀ خطی و تصویرگری دیوان حافظ کتابخانۀ ملک تحقیق و نگارش محمدرضا دادگر و فرزانه نبوی نیز به معرفی کامل این نسخه و تصاویر آن و آنالیز مضامین به کار گرفته شده در تصویرگری های موجود در آن اختصاص دارد.

در مقالۀ بعدی این مجموعه با عنوان آنالیز دو سرلوح مذهّب سلسله الذهب و سلامان و ابسال هفت اورنگ جامی، نوشتۀ مهناز ابراهیم زاده، دو نسخه مهم از شاهکارهای تذهیب هفت اورنگ جامی معرفی و ویژگی های نقوش تجریدی آنها برای یاری به شناخت فرهنگ تصویری این هنر به مذهبان مورد آنالیز قرار گرفته است.

عنوان مقاله بعدی ویژگی های نگاره های انسانی روی ظروف چند رنگ دوره قاجار، اثر علی اصغر شیرازی است که به آنالیز و طبقه بندی نقوش انسانی به کار رفته در سفالینه های چند رنگ دورۀ مذکور و بیان ویژگی های ظاهری آنها اختصاص دارد.

در آخرین مقاله تحت عنوان تحلیل صفحه آرایی دو نگاره از شاهنامه شاه تهماسبی صفوی، مصطفی تقی زاده صبور با آنالیز ساختار صفحه آرایی نگاره های شاهنامه شاه تهماسبی، به شناسایی شیوه های قدیم صفحه آرایی و کاربرد آن در هنرهای معاصر و نیز شناخت زیرساخت های غنی هنر ایران در زمینه صفحه آرایی ایرانی و تأثیر آن بر هنر مدرن پرداخته و می کوشد اصول بنیادین صفحه آرایی نگاره های شاهنامه شاه طهماسبی را در قالب یک متن مدرن بیان کند.

کتاب گنجینه؛ جلد هفتم

فصلنامه گنجینه در صدد فراهم آوردن زمینه هایی برای شناخت گنجینه های ارزشمند و مواریث بی بدیل هنرهای ملی ایرانی ـ اسلامی و روشنی بخشیدن به اندیشه و ذوق شیفتگان هنرهای سنتی است تا غبار فراموشی و نسیان را از چهره گهربار این گنج های شایان بزداید. تا به امروز هشت شماره از این مجموعه چاپ و منتشر شده است. کتاب حاضر شمارۀ هفتم از فصلنامه گنجینه است و در بر دارندۀ 9 مقاله علمی و هنری در حوزۀ معماری ایرانی است تا شناختی دقیق تر و جامع تر از معماری اسلامی ایران به دست دهد.

کتاب اقتصاد صنایع دستی

کتاب اقتصاد صنایع دستی نوشته رضا رنج پور و زهرا کریمی تکانلو است و انتشارات نور علم آن را منتشر نموده است.

مباحث مطرح شده در فصول این کتاب به این توضیح است: فصل اول این کتاب به آشنایی با صنایع دستی و اهمیت نگرش مالی-اجتماعی به آن اختصاص دارد.

فصل دوم به معرفی و طبقه بندی صنایع دستی موجود در ایران در حوزه های شهری، روستایی و عشایری و به تفکیک منطقه ها جفرافیایی می پردازد.

در فصل سوم، مباحث مالی و مدیریتی مطرح در حوزه صنایع دستی که شامل معرفی فرآیندهای فراوری، توزیع و مصرف محصولات صنایع دستی است، تبیین شده است.

در فصل چهارم جایگاه صنایع دستی در اقتصاد ایران و نقش سیاست های بخش عمومی در توسعه این صنایع و نیز مراکز ملی سیاستگذاری در حوزه صنایع دستی معرفی و ارائه شده است.

فصل پنجم به معرفی سازمان های بین المللی مرتبط با این صنایع و بیان تجربه سایر کشورهای دنیا از قبیل: هندوستان، چین، پاکستان، مالزی و اندونزی در توسعه صنایع دستی می پردازد.

در فصل ششم و انتهای کتاب، نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدهای این صنایع و نیز منظره آینده صنایع دستی در ایران آنالیز و ارائه شده است.

علی رغم وجود 300 رشته فعالیت صنایع دستی در ایران، مقایسه آمار صادرات آن با کشورهای چین و هندوستان حاکی از ناچیز بودن آن است.

به علت به روز نبودن آمار و اطلاعات موجود در این حوزه، انجام مطالعات علمی و ارائه پیشنهادهای کاربردی جهت برطرف مسائل این حوزه امکان پذیر نیست. زیرا که ساختار غالب کارگاه های فعال در حوزه صنایع دستی، کوچک و کمتر از 10 نفر کارکن است که به علت به روز نبودن اطلاعات در این حوزه، نمی توان شرایط این کارگاه ها را از لحاظ اندازه فراوری، اشتغال، ارزش افزوده و سایر شاخص های مالی مورد آنالیز قرار داد. نبود متولی معین در حوزه صنایع دستی را می توان یکی از دلایل این فقر آماری و اطلاعاتی دانست. وزارتخانه های صمت و میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و سازمان های آموزش فنی و حرفه ای و میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی (سابق) از متولیان این حوزه هستند که به علت داشتن رویه ها، دستورالعمل ها و ساختارهای سازمانی متفاوت، در بسیاری از موارد مسائلی مانند موازی کاری و تداخل عملکرد را به وجود می آورند.

به این ترتیب وجود مجموعه ای نسبتا جامع و در عین حال ساده و کاربردی که به معرفی جنبه های مالی صنایع دستی می پردازد؛ ضرورت پیدا نموده است. کتاب حاضر تحت عنوان اقتصاد صنایع دستی در 6 فصل و بر اساس سرفصل های پیشنهادی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تدوین شده است و مباحث مطرح در آن می تواند هم در تدریس دروس اقتصاد صنایع دستی رشته اقتصاد و شناخت صنایع دستی رشته گردشگری، استفاده گردد و هم مورد استفاده سایر مخاطبین علاقه مند به صنایع دستی قرار گیرد.

کتاب صنایع دسـتی؛ خاستگاه ها، دگرگونی ها و منظرهها

این کتاب نوشته مهران هوشیار از اساتید دانشگاه سوره است که انتشارات دانشگاه سوره این کتاب را به چاپ رسانده است.

تنوع و تعدد محتواهای موضوعی کتاب و پرداختن به صنایع دستی از تمام حوزه های جامعه شناسی، مردم شناسی، مالی و فرهنگی و آنالیز آن به عنوان مفهومی کارآمد از ویژگی های این کتاب است. در این کتاب دسته بندی به درستی رعایت شده است و یک مدخلِ قابل ارجاع است. بحث هویت از ایران اخذشدنی نیست و صنایع دستی از مهم ترین این مباحث است. هویت کلیدواژه این کتاب است و بسیار درست به صنایع دستی و هویت ایرانی پرداخته است.

کتاب هویت شناسی صنایع دستی ایران

کتاب هویت شناسی صنایع دستی ایران نوشتۀ سهراب آل یاسین است. انتشارات عطران این کتاب را روانۀ بازار نموده است. این کتاب دربارۀ هنر صنایع دستی است؛ هنری که بخش هایی از هویت ایرانی در آن آشکار است.

کتاب هویت شناسی صنایع دستی ایران دربارۀ هنرهای سنتی ایران است. هنرهای سنتی، یکی از مجموعه هنرهای اصیل، بومی و مردمی هر کشور است که ریشه های عمیق و راسخی در اعتقادات و باورها، آداب، عادات، رسوم، سنت ها و فرهنگ معنوی آن جامعه دارد. هنرهای سنتی ایران نیز گروهی از هنرهای قدیمی ایران هستند؛ نظیر صنایع دستی، خط و خوشنویسی، معماری سنتی، موسیقی سنتی، نمایش های سنتی (مانند خیمه شب بازی و تعزیه)، لباس های سنتی و... .

این کتاب در هفده بخش جداگانه به دسته بندی صنایع دستی و هنرهای سنتی می پردازد. بخش اول بافته های داری؛ به آنالیز انواع بافت ها و فرش های ایرانی در دوره های مختلف ایران می پردازد. انواع فرش ها مانند فرش فارس، فرش بختیاری، قالی کلاسیک، قالیچه ترکمن، فرش تبریز، فرش مشهد، انواع گلیم های داری را معرفی می نماید و نوع تهیه و ایجاد آن ها را توضیح می دهد.

بخش دوم بافته های دستگاهی، بافته هایی مثل جاجیم، چنته، ماشته، ترمه و انواع دیگر بافته های دستگاهی را معرفی می نماید.

بخش سوم رودوزی سنتی، دوخت روی پارچه، انواع سوزن دوزی ها، انواع خامه دوزی، پته دوزی، سیاه دوزی، بخارا دوزی، نوار دوزی و بسیاری از انواع رودوزی ها مطرح شده است.

بخش چهارم صنایع دستی فلزی، حکاکی روی فلز، قلم زنی، زرگری، ملیله کاری، طلاکوبی، ورشوسازی و غیره را معرفی می نماید.

بخش پنجم میناکاری، بخش ششم سفالگری؛ انواع سفال های بدون لعاب، سفال های لعاب دار، سفال مینایی،سفال زرین فام

بخش هفتم آبگینه؛ شیشه گری، تزیین شیشه، آبگزکاری، مات کاری، بخش هشتم صنایع دستی چوبی؛ پیکرتراشی، ارسی سازی، چیق بافی از جمله صنایع دستی چوبی هستند.

در بخش نهم صنایع دستی سنگی از جمله سنگ تراشی، خراطی سنگ، معرق سنگ، حکاکی روی سنگ معرفی شده اند.

در بخش دهم به هنر نگارگری پرداخته است. نگارگری کتاب و معرقات، تذهیب، گل و مرغ، نقش مایه ایرانی از جمله این هنر هستند.

در بخش یازدهم چاپ های سنتی، در بخش دوازدهم پوستین دوزی، در بخش سیزدهم نمد مالی را معرفی می نماید. بخش چهاردهم به انواع حصیربافی مانند بوریابافی، چیغ بافی، کپوبافی، ترکه بافی و انواع دیگر این هنر را معرفی می نماید.

در پخش پانزدهم صنایع دستی چرمی، در بخش شانزدهم رنگ سازی سنتی و در بخش هفدهم رنگرزی سنتی را معرفی می نماید.

با خواندن این کتاب می تواند به چیستی، ویژگی ها و نمونه های صنایع دستی ایران پی ببرید.

کتاب قالی های دستبافت شرقی و اروپایی

کتاب قالی های دستبافت شرقی و اروپایی نوشته آلبرت فرانک کندریک است که به وسیله کتابسرای میردشتی منتشر شده است. نسخه چاپی این کتاب را می توانید از طاقچه سفارش دهید. برای آشنایی با شیوه خرید کتاب قالی های دستبافت شرقی و اروپایی می توانید راهنمای خرید و پرداخت آنلاین در بخش سوالات متداول را مطالعه کنید.

این کتاب مشتمل بر دو بخش و 11 فصل است. بخش اول شامل 7 فصل می گردد که موضوعات تاریخی فرش بافی در شرق و غرب را پوشش می دهد. در این بخش فرش دستباف ایران، هند، ترکیه، قفقاز، آسیای شرقی، اروپا شامل اسپانیا، لهستان، فنلاند، فرانسه و انگلیس به صورت مجزا از نظرگاه تاریخی مورد تحلیل و آنالیز قرار گرفته است.

بخش دوم نیز شامل 4 فصل است. در بخش دوم عناوینی همانند فنون بافت، نقوش فرش، ملاحظات اجرایی و دسته بندی و شناسایی فرش ها آنالیز شده اند. در انتها کتاب نیز فهرستی از منابع غنی فرشبافی آن دوره عرضه شده است.