سیل بنیان کن، فرزند بهره برداری بی رویه از طبیعت است - مجله تور مالزی

بدون شک همه ما با واژه قهر طبیعت آشنا هستیم و آن را در راستای زیاده خواهی بشر به کار می گیریم، اما مساله مهم این است که طبیعت چرا قهر می نماید؟ یا اینکه اصلا قهر می نماید؟ یا اینکه انسانها برای فرار از مسئولیت کارهای اشتباهشان در مواجهه با طبیعت، خود را پشت این واژه پنهان می نمایند.

به باور کارشناسان، طبیعت عاقلانه رفتار می نماید و انتقامش را از ما می گیرد و وقوع سیل های اخیر نیز در واقع به نوعی انتقامجویی طبیعت از زیاده خواهی انسانهاست.

ولی الله مظفریان گیاه شناس و عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور معتقد است بهره برداری بی رویه از طبیعت، چرای بیش از حد و بهره برداری بی ضابطه از معادن بعضی از دلایل وقوع سیل های اخیر در کشور است که تمام آنها توسط ما انسانها اجرا شده است.

وی روز دوشنبه در گفت وگو با خبرنگار علمی خبرنگاران گفت: در چند روز اخیر که درگیر سیل هستیم بیشتر استادان و کارشناسان منابع طبیعی حرف هایی را در ارتباط با علت وقوع آن مطرح می نمایند اما هیچ کدام علل اصلی پیدایش سیل را نمی شناسند یا نمی خواهند بیان نمایند.

مظفریان اضافه نمود: در اصل ماجرا، ایران کشوری است گسترده که تا چند سال گذشته جمعیتی با تعدادی دام محدود داشت که نگهداری از آنها فشاری بر طبیعت وارد نمی کرد اما با افزایش جمعیت خواسته های افراد نیز تغییر کرد و فرهنگ ها عوض شد در نتیجه برای رسیدن به این خواسته تا توانستیم به طبیعت فشار وارد کردیم.

این گیاه شناس تاکید نمود: افزایش شمار دام موجب شد تا فشار زیادی بر طبیعت وارد گردد زیرا وقتی دام وارد مرتع می گردد می چرد و گیاهان را ریشه کن می نماید و در نتیجه این شرایط ، توان جذب آب از زمین گرفته می گردد بنابراین وقتی دانه های باران با زمین برخورد می نمایند به جای اینکه در زمین فرو بروند، جاری می شوند و چون گیاهی برای مهار و کنترل آن وجود ندارد در نتیجه روان آبها به سیل تبدیل می گردد.

وی گفت: بنابراین تخریب مرتع و جنگل در اثر بهره برداری های بی رویه، ساخت جاده ها، سدها، لوله های انتقال نفت، گاز و آب در سال های اخیر، همه سبب شدند تا طبیعت عریان و تخریب گردد که در این شرایط برای دریافت دانه های وزن دار باران آمادگی ندارد زیرا توان جذب و نفوذ آنها را از دست داده است که نتیجه آن وقوع سیل می گردد.

این گیاه شناس با اشاره به اینکه افزایش دام، مرتع را نابود نموده است تاکید نمود: مساله مهم این است که دامدار ما دامپرور نیست بلکه چوپان دار است، بین دامداری و دامپروری تفاوت وجود دارد وقتی دامپروری دارید به جای اینکه یک گله گاو را در جنگل رها کنید تا بچرد که در نهایت از هر کدام یک کیلو شیر بگیرید؛ دو گاو در طویله نگه می دارید تا از هر کدام 100 کیلو شیر دریافت کنید و این دامپروری واقعی است.

** برای بقای طبیعت ایران، گله داری به شکل کنونی منسوخ گردد

وی گفت: اگر بخواهیم طبیعت ایران باقی بماند باید گله داری و رمه داری به شکل امروزی منسوخ گردد.

عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور به بهره برداری بی رویه از مراتع کشور اشاره نمود و گفت: به عنوان مثال در سرخس کنار رودخانه هَری رود می بینید که بخش ایرانی آن بی علف و سبزه است اما آن طرف رودخانه در ترکمنستان، پوشش گیاهی فراوان دیده می گردد، در واقع بخش ایرانی شن و بیابان است چون ما بهره برداری بی رویه انجام دادیم اما در آن سوی رودخانه یعنی ترکمنستان، گله دار و رمه دار وجود ندارد بلکه آنها دامپروری دارند.

وی اینچنین نتیجه گرفت که بهره برداری های بی رویه و بیش از حد از پتانسیل هایی که در طبیعت وجود دارد عامل تخریب و فراوری سیل شده است.

مظفریان به وقوع سیل در خوزستان اشاره نمود و اضافه نمود: طی قرون متمادی، رودخانه کرخه در خوزستان جاری بود و همواره حوضه آبخیز آن از جمله کامیاران، گردنه اسدآباد و کرند غرب بوده و طی سالیان طولانی از این نقاط آب به خوزستان می رفته است، در این مدت وقتی آب به خوزستان می رفت و به دشت آنجا می رسید بعد از شوش وارد سوسنگرد و حمیدیه می شد که در آنجا به کرخه می گفتند کرخه کور، چون آب در سطح دشت گسترش می یافت و در زمین فرو می رفت و در نهایت وارد هورالعظیم یا هورالهویزه می شد.

وی ادامه داد: دراین شرایط دیگر سیلی به وجود نمی آمد چون آب به تدریج آمده بود و به تدریج هم پخش می شد ولی ما سد کرخه را ایجاد کردیم که با وجود آن، روند طبیعی آب مختل شد و در سیل اخیر برای محافظت از سد، دهانه آن را بیش از حد باز کردند به طوری که دبی آبی که از سد خارج و وارد دشت خوزستان می گردد از دبی آب ورودی به سد، بیشتر است و این سبب شد که امروز بگوییم سوسنگرد یا حمیدیه را تخلیه کنید زیرا با این کار، سیل کاذب راه انداختیم.

مظفریان گفت: در حالی که اگر در حوضه های آبریز کامیاران و گردنه اسد آباد یا کرمانشاه پوشش گیاهی به اندازه کافی وجود داشت، اراضی کشاورزی گسترش نیافته بود و زمین شخم خورده فراوان نبود؛ آب در زمین فرو می نشست و سیل ایجاد نمی شد.

عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور تاکید نمود: هر چه آب در پشت سدها ذخیره کنیم به همان اندازه و گاه، بیشتر خاک از دست می دهیم، خاک برخلاف آب زایا است و وقتی وارد سد می گردد در واقع حجم زیادی عامل زایا وارد آنجا می نماید.

وی ادامه داد: علاوه بر این باعث افزایش روند تبخیر می شویم، در واقع تمام آب هایی که پشت سدها جمع کردیم تشت های تبخیر هستند، به عبارتی یک دامنه وسیعی درست کردیم که در معرض تبخیر بادی و آفتابی واقع شده است در حالی که این آبها می توانستند به تدریج در زمین فرو روند و به مرور از آن استفاده کنیم مانند اجداد ما که از این آبها در قالب چشمه ساران و قنات ها استفاده می کردند و آب به تدریج در اختیار کشاورز و مردم قرار می گرفت و در نهایت نه سیل و نه مورد دیگری داشتیم.

** معدن کاری بلای جان طبیعت شده است

مظفریان گفت: معدن کاری یکی دیگر از عوامل تخریب طبیعت است، وقتی قسمتی از طبیعت معدن کاری می گردد گودال های زیادی به وجود می آید که به مرور آب در آنها جمع می گردد که انباشت زیاد آب و تکمیل ظرفیت آن مجبور است در مکانی سرازیر گردد که در این حالت سیل به وجود می آید، در حالی که اگر آن معدن کنده نشده بود یا حداقل اصولی کار پیش رفته بود، پوشش گیاهی روی خاک سبب می شد آب به تدریج داخل زمین نفوذ کند و در قالب چشمه مورد استفاده قرار گیرد.

وی اضافه نمود: در سال های گذشته و نه چندان دور هر روزی که وارد طبیعت تهران و البرز می شدیم در کنار چشمه سارها می نشستیم و آب را بی محابا می خوردیم، اما امروز دیگر چشمه ای می بینید آیا جرات می کنید آب آن یا آب رودخانه را بخورید؟ خیر؛ چون آبها را آلوده نموده ایم.

وی با بیان اینکه طبیعت خودش عاقلانه رفتار می نماید و انتقامش را از ما می گیرد، گفت: در جنگل های زاگرس بی ضابطه جاده سازی شده است در حالی که نیازی به این کار نیست بنابراین تمام این عوامل در کنار هم موجب بروز سیل و تلفات جانی و اقتصادی در کشور شده است.

علمی 9014** 1055