شکست رویکردهای هیجان محور در مقابله با کرونا
به گزارش مجله تور مالزی، اسفند 1398 مردم هراسان و بهت زده از همه گیری کووید19 روبرو بودند با پزشکان و کارشناسانی که اطمینان می دادند خطر این ویروس نو بیشتر از آنفولانزا نیست و شعار کرونا را شکست می دهیم در گوشه تصاویر تلویزیونی!
هنوز کسی به واقع نمی دانست که این ویروس چه اتفاقاتی را در آینده رقم خواهد زد. اما نادیده انگاری و بی اعتنایی به هشدارهای مسئولان وقت وزارت بهداشت مبنی بر خانه نشینی و سفرنرفتن در ایام نوروز 99 از سوی بخش زیادی از مردم رخ داد. آری، نمی توان هم به مردم گفت ویروسی آمده که در کنترل ماست و چندان خطرناک نیست و هم هشدار داد که مراقب آن باشید. این واکنش متناقض نما از همان ابتدای همه گیری تا همین امروز که تعداد واکسن های تزریق شده به پنجاه و هفت میلیون دوز رسیده و وزیر بهداشت خبر از جشن پیروزی در آینده ای نزدیک می دهد، در رفتار و گفتار مسئولان امر وجود داشته و همین رویکرد کار ما را امروز به جایی کشانده که چند ماه است در میان هشت کشور اول دنیا از لحاظ تعداد مبتلایان و درگذشتگان قرار داریم. امروز وزیر بهداشت تازه مانند سلف خود از یک طرف خبر پیروزی قریب الوقوع می دهد و از طرفی دیگر نگرانی اش از کاهش روزافزون میل به تزریق واکسن و خلوت شدن مراکز واکسیناسیون در لحن و گفتارش هویداست. تا جایی که کار به تهدید و تشویق کشیده؛ تهدید مخالفان واکسن به محرومیت از خدمات دولتی و سفر و تشویق واکسینه شده ها به برداشته شدن محدودیت ها.
حال، بیایید از منظر تفکر انتقادی این رفتارها و واکنش ها را آنالیز کنیم. ابتدا باید به آنالیز خبر پیروزی بر کرونا در آینده نزدیک بپردازیم. جالب است که مسئولان دولت قبل هم از همان ابتدای همه گیری در پی این پیروزی بوده اند و حتی گاهی اوقات اعلام کردند که پیروز هم شده ایم. اما پیروزی بر کرونا دقیقاً یعنی چه؟ آیا می توان به رغم درگذشت بیش از دویست هم وطن و ابتلای بیش از ده هزار نفر در هر روز و فقط به علت افزایش تعداد تزریق واکسن خبر از پیروزی قریب الوقوع و برداشتن محدودیت ها داد؟ امیدوار باید بود که اعداد تزریق واکسن حداقل برای خودِ مسئولان محترم فریبنده نباشد، چراکه آمارها نشان می دهند تا به امروز فقط بیست درصد از ایرانیان هر دو دوز واکسن را دریافت نموده اند و به لحاظ علمی تا حدودی واکسینه شده اند. هرچند در ایمنی همین تعداد هم می توان موارد مختلفی همانند کاهش شدید سطح ایمنی زایی واکسن ها پس از شش ماه و احتیاج به واکسن مجدد و تفاوت ایمنی بخشی واکسن های موجود در کشور اشاره نمود.
سوال دیگر از منظر تفکر انتقادی این است که در حال حاضر دقیقاً چه محدودیت هایی در کشور ما وجود دارد که قرار است برداشته گردد؟ اگر منظور مسئولان امر لغو ممنوعیت های سفر و تردد شبانه است، که خوب خواهد بود اگر این دوستان عزیز در آستانه تعطیلات پیش رو نگاهی به سایت های رزرو بلیط هواپیما و قطار به شهرهای بزرگ به ویژه مشهد و تعداد اتاق های تکمیل ظرفیت شده در هتل های این شهرها بیندازند تا دریابند که مدت هاست برای بسیاری از شهروندان ممنوعیت سفر معنایی ندارد. مگر آن که قرار باشد از این پس سخت گیری هایی جدی و انعطاف ناپذیر، آن گونه که پیش از این وجود نداشته، در برابر آن هایی که از تزریق واکسن طفره رفته اند، نشان داده گردد که بر اساس تجربه حداقل یک سال گذشته این احتمال بعید است.
نکته دیگر در این میان، شناخت ویژگی های شخصیتی مخالفان واکسن است که اگر به آن ها توجه گردد می توان راهکارهایی علمی برای قانع کردن آن ها طراحی و اجرا کرد. هرچند که متأسفانه آنچه از ابتدای همه گیری تا به امروز در تصمیم گیری های مسئولان جایی نداشته، توجه به نظرات کارشناسان علوم اجتماعی بوده است.
دکتر جیمی مورفی، استاد روان شناسی دانشگاه اولستر ایرلند شمالی و همکاران او تحقیق گسترده ای را درباره ویژگی های شناختی و شخصیتی مخالفان واکسن انجام داده اند که نشان می داد این گروه از افراد نسبت به گروه پذیرای واکسن، اعتماد کمتر به متخصصان سلامت، دانشمندان و دولت، سطح بالاتر از باورهای مذهبی، سطح پایین تری از ویژگی شخصیتی وظیفه شناسی و سطوح بالاتری از روان رنجوری و باور به شانس دارند. حال، با توجه به چنین یافته ای اصرار وزارت بهداشت بر قانع کردن افکار عمومی برای تزریق واکسن به وسیله دولتمردان و متخصصان منتسب به دستگاه های حاکمیتی آن هم به وسیله رسانه دولتی شباهت زیادی به آب در هاون کوبیدن دارد. آن چه بیش از هر چیزی در این میان موثر است، حضور فعالانه معتمدان مردم در عرصه های دینی، اجتماعی و هنری و ورزشی در یک کارزار انگیزه بخشی برای تزریق واکسن است و راه دیگر انتخاب شده، یعنی تشویق و تهدید همزمان این گروه از مردم به وسیله مسئولان نتیجه ای غیر از مقاوم تر شدن باورهای مخالفان واکسن ندارد.
تجربه کشورهایی مانند انگلیس، آمریکا، ترکیه، برزیل، هند و ویتنام نشان می دهد که ویروس هوشمند کووید19 در هر کشوری که بخواهد مغرورانه از پیروزی سخن بگوید و در دام اعداد بیفتد و رکوردشکنی در تزریق واکسن فریبش دهد، شعله ور می گردد. چاره کار تنها نگاه علمی و مبتنی بر شواهد تجربی است؛ رویکردی که در میان تصمیم ها و رفتارهای هیجان محور مسئولان امر از ابتدای همه گیری تا به امروز مغفول مانده است.
* روان شناس
منبع: خبرآنلاین
منبع: خبرگزاری پانا